Dr.Məharət Rzayev

 

QANAZLIĞI (ANEMIYA)

 

Ana səhifəyə dönüş

 

Qanın tərkibindəki eritrositlər içlərində olan hemoqlobin sayəsində toxumalara və hüceyrələrə oksigen daşıyırlar. Hemoglobin eyni zamanda qana qırmızı rəngini də verən maddədir. 1 gram hemoglobin 1.4 ml oksigen daşıyır. Normal zamanda qanda 13-15 gram/100 ml hemoglobin olur. Eritrositlerin ömürləri 4 aya yaxındır. Böyrəklərimizdən ifraz edilən eritropoetin adlı hormon, sümük iliyine təsir edərək eritrositlərin hazırlanmasına səbəb olur.

Qansızlıq (anemiya), qan hemoglobin səviyyəsində və ya eritrosit miqdarında azalma və bunun nəticəsində ortaya çıxan əlamətşlərdir. Əksər hallarda başqa bir xəstəliyin səbəb olduğu bir haldır. Ona görə də sadəcə anemiya ifadəsindən çox dəmir əksikliyi anemiyası, ağdəniz anemiyası kimi səbəb olan xəstəlik adı da olan terminlər istifadə edilir.

Xəstədəki şikayətlər və əlamətlər toxuma və hüceyrələrə yetərli olmayan oksigen daşınması ilə əlaqədar ortaya çıxır. Anemiyalı xəstələrdə yorğunluq, zəif ürək döyünməsi ve təngnəfəslik inkişaf edə bilər. Şiddətli anemiyada isə bütün bu əlamətlər sakit vəziyyətdə də olur və qulaq cingiltisi, baş dönməsi, baş ağrısı, yuxusuzluq, iştahsızlıq, arıqlama, menstruasiya qanamalarında düzensizlik və ya çoxluğu, amenoreya (menstruasiya olmama) və gücsüzlük kimi əlamətlər ortaya çıxa bilər. Anemiyanın ən çox rastlanan əlamətlərindən ürək döyünməsi, anemiya nəticəsində toxumalarda ortaya çıxan oksigen alcığını ortadan qaldırmaq üçün ürəyin atma sürətinin və hər yığılmada qovduğu qan miqdarını artırdığı üçün ortaya çıxır. Buna baxmayaraq toxumalara lazım olduğu qədər oksigen getmirsə tənəffüs sayının artması və təngnəfəslik ortaya çıxır. Anemiyada ən çox ortaya çıxan əlamətlərdən biri də dərinin solğunluğudur. Anemiyanın şiddətinə görə, ağız ve göz kapağı içindəki dəridə ilk olaraq hiss edilə bilən solğunluq anemiya artdıqca ovuc içində, dırnaq altında və dəridə açıq görünür. Anemiya səbəbinə bağlı olaraq fərqli əlamətlər ortaya çıxa bilər.

 

Laboratoriya Analizləri
- Eritrosit miqdarı (kişilərdə: 4.5-6.0 milyon)-(qadınlarda: 4.0-5.5 milyon)ədəd/ml
- Hemoglobin (kişi: 14-18)-(qadın: 12-16)gr/dl
- Hematokrit (kişi: 41-51)-(qadın: 37-47)%
- MCV (Mean Corpuscular Volume); (87 ± 7 fl). Eritrositlərin ortalama həcmi. Buna görə anemiya, mikrositar, normositar ve makrositar olarak klassifikasiya edilir.
- MCH (Mean Corpuscular Hemoglobin); (29 ± 2 pg). Eritrositlərdə olan orta hesabla hemoglobin miqdarıdır.
- MCHC (Mean Corpuscular Hemoglobin Concentration); (34 ± 2 gr/dL). Bir eritrositdə olan ortalama hemoglobin konsentrasiyasıdır.
- Qanda dəmir miqdarı, cəmi dəmir birləşdirmə qabiliyyəti, fol turşusu, ferritin, vitamin B12 səviyyələri diaqnoz üçün lazım olduğu zaman analiz edilməlidir.

 

Anemiya səbəbləri

- Qan itirmə,
- Eritrositlərin normadan artıq ölümü,
- Qurğuşun və digər toksik maddələrlə olan zəhərlənmələr,
- Globulin sintezinin pozulması,
- Glikoliz və ya hüceyrə membranı pozuqluqları,
- Bəzi infeksiyalar,
- Dalağın çox işləməsi,
- Bəzi dərmanlar,
- Yetərsiz eritrosit yaranması
- Təməl maddələrin əksikliyi (dəmir, fol turşusu, B12 vitamini, zülal, niasin, mis vs.)
- Xronik xəstəliklər (Xronik böyrək xəstəliyi, sirroz)
- Sümük iliyinin digər hüceyrələr tərəfindən işğal olması (leykoz, limfoma, multipl mieloma)
- Endokrin xəstəliklər (Miksodema, hipofiz çatmazlığı, adrenal çatmazlıq)

 

Müalicə

Altda yatan səbəbə görə müalicə edilir. Məsələn: dəmir çatmazlığı anemiyasında dəmir preparatları verilir, qan itirməyə bağlı olan anemiyalarda qanama yeri müalicə edilir.